Indywidualne Konto Emerytalne IKE

Co to jest IKE?

Jest to część III filaru, w którego skład wchodzi również IKZE – indywidualne konto zabezpieczenia emerytalnego, oraz PPE, czyli pracownicze plany kapitałowe. Jest to narzędzie służące do oszczędzania na emeryturę.

IKE regulowane jest przez ustawę o indywidualnych kontach emerytalnych.

W przeciwieństwie do pozostałych filarów, do których należy OFE i ZUS, IKE nie jest obowiązkowe, dlatego wiele osób go nie zna lub zna jedynie ze słyszenia. Warto się jednak zapoznać z trzecim filarem i zaznajomić z możliwościami i pojęciami z nim związanymi, by podjąć decyzję o założeniu tych rachunków.

Kto może oszczędzać na IKE?

Oszczędzanie na IKE może rozpocząć każda osoba fizyczna, która ukończyła 16 lat, bez względu na to, czy jest obywatelem Rzeczypospolitej Polskiej, czy innego kraju.

Osoby, które nie osiągnęły pełnoletności, mają jednak ograniczone możliwości w kwestii dokonywania wpłat na ten rachunek. Mogą one bowiem wpłacać środki tylko w roku kalendarzowym, w którym otrzymują dochody z pracy wykonywanej na podstawie umowy o pracę.

Indywidualne konto emerytalne może założyć również osoba wykonująca wolny zawód (czyli np. lekarz, prawnik, notariusz, architekt), osoba samozatrudniona lub pracująca w oparciu o umowy cywilnoprawne (umowa-zlecenie, umowa o dzieło) bądź osoba okresowo bezrobotna.

IKE nie może jednak służyć jako konto wspólne, co oznacza, że środki może na nim gromadzić tylko jedna osoba. Jeśli więc planujesz rozpocząć oszczędzanie np. z współmałżonkiem, to każde z Was musi założyć oddzielny rachunek. Każda osoba może mieć tylko jedno konto IKE, które może w każdej chwili przenieść lub przekształcić.

Ile można mieć kont IKE?

Każda osoba może mieć tylko jedno konto IKE i podpisać umowę z tylko jedną instytucją. Na jednym IKE może gromadzić oszczędności wyłącznie jeden oszczędzający.

Jedynie w sytuacji, gdy przenosisz środki z jednego IKE na IKE w innej instytucji, wówczas otrzymasz na okres maksymalnie 30 dni nowe konto, podczas gdy stare będzie przenoszone. Nie możesz jednak wtedy dokonywać żadnych wpłat.

Rodzaje IKE

Kiedy podejmiesz decyzję o tym, że chcesz rozpocząć gromadzenie środków na IKE, staniesz przed wieloma wyborami. Indywidualne konto emerytalne nie jest gotowym produktem finansowym, jest to jedynie konstrukcja prawna i ogólna nazwa metody oszczędzania. Przede wszystkim musisz więc wybrać formę utrzymywania swoich oszczędności. Każdy z tych produktów jest zwolniony z podatku Belki. Do wyboru masz sześć instrumentów finansowych.

1. Rachunki oszczędnościowe – są bezpiecznym narzędziem oszczędnościowym, przynoszącym konkretny zysk. Jest to np. klasyczne konto oszczędnościowe zakładane w banku, więc nie ma tu mowy o żadnym ryzyku utraty środków. Po określonym terminie otrzymasz z góry określony zysk. Niestety, od kilku lat stopy procentowe nie zachwycają i są na bardzo niskim poziomie, przez co zysk z kont i depozytów jest niewielki.
2. Obligacje Skarbu Państwa – podobnie jak rachunki oszczędnościowe zagwarantują one stały i pewny zysk przy minimalnych lub zerowych opłatach za otwarcie i prowadzenie. Bezpieczeństwo transakcji gwarantowane jest przez Skarb Państwa. Z racji tego, że jest to kolejny mało ryzykowny produkt i tu musisz liczyć się z niewielkim oprocentowaniem i małym zyskiem. Taki produkt dostępny jest obecnie jedynie w PKO Banku Polskim.
3. Fundusze inwestycyjne – przyniosą Ci większe zyski niż depozyty oszczędnościowe lub obligacje, ale niosą ze sobą większe ryzyko inwestycyjne, przez co zysk nie będzie pewny. Musisz też liczyć się z większymi opłatami za otwarcie oraz prowadzenie (ceny jednostek). IKE w takiej formie pozwala również stworzyć portfel złożony z kilku klas aktywów (np. obligacji, akcji oraz depozytu).
4. Dobrowolne fundusze emerytalne – zarządzane przez powszechne towarzystwa emerytalne, które inwestują środki swoich uczestników, porównywane do OFE. Fundusze te mają jednak jednolitą strukturę, przez co nie możesz wybierać sposobu i proporcji inwestycji. Opłata za zarządzanie nimi wynosi średnio ok. 2 proc. Ewentualne opłaty pozostałe również są niewielkie. Będą one dla Ciebie odpowiednim produktem, jeśli nie masz doświadczenia w inwestowaniu, lecz musisz pamiętać, że każda forma inwestycji niesie ze sobą ryzyko.
5. Ubezpieczenia na życie z funduszem kapitałowym – to nic innego, jak ubezpieczenie o charakterze ochronno-oszczędnościowym. W praktyce oznacza to, że część składki ubezpieczeniowej przeznaczana jest na ochronę rodziny, a pozostałe środki są gromadzone i odkładane na przyszłość. Zostaną one wypłacone w momencie dożycia odpowiedniego wieku lub w przypadku śmierci. Wysokość składki ustalana jest indywidualnie. Twoje oszczędności inwestowane są wówczas w papiery wartościowe, co oznacza, że nie zawsze zyski będą satysfakcjonujące.
6. Rachunki maklerskie – są to tradycyjne rachunki maklerskie, więc inwestowanie w ten sposób wiąże się z bardzo dużym ryzykiem. Jest to idealne rozwiązanie dla osób, które mają doświadczenie w inwestycjach giełdowych i wiedzę na temat rynku inwestycyjnego. Dzięki temu narzędziu możesz zarabiać nawet 10 proc. w skali roku. Niestety, możesz też wszystko stracić. Rachunki maklerskie będą więc odpowiednia dla osób pragnących aktywnie zarządzać swoimi oszczędnościami emerytalnymi i znających się na rzeczy.

Instytucje, w których możesz otworzyć IKE

Po wybraniu formy oszczędzania musisz się zastanowić, gdzie chcesz otworzyć indywidualne konto emerytalne. Nie w każdej instytucji znajdziesz jednak wybrany przez siebie produkt. Do wyboru masz aż pięć podmiotów:

• banki (np. ING Bank Śląski, Bank Millennium, PKO Bank Polski, Bank Pekao SA, BOŚ Bank, BZ WBK oraz mBank lecz w tej kategorii dominują banki spółdzielcze),
• towarzystwa funduszy inwestycyjnych (TFI) (np. Bank BPH – IKE, Pioneer Pekao, Allianz Polska, IKE BNP Paribas FIO, Skarbiec – IKE, Union Investment – IKE)
• biura maklerskie (np. Dom Maklerski mBanku, Dom Maklerski BZ WBK, Dom Maklerski BDM),
• dobrowolne fundusze emerytalne (np. Allianz, Amplico, PKO Bank Polski Bankowy PTE),
• firmy ubezpieczeniowe (np. Allianz, AVIVA, AXA, PZU Życie, Generali Życie, ING TUnŻ).

Nie każdy bank czy dom maklerski ma jednak w swojej ofercie odpowiednie formy IKE, dlatego przy każdym podmiocie podałam przykład kilku instytucji, w których śmiało możesz je nabyć.

Wybór instytucji finansowej, w której założysz rachunek, nie jest jednak ostateczny. O tym, jak można przenieść IKE i ile kosztuje przeniesienie lub zamknięcie IKE, dowiesz się w kolejnych akapitach.

Czy IKE można przenosić?

Oszczędzanie na emeryturę jest procesem długotrwałym, więc po drodze możesz zmienić zdanie i chcieć zacząć odkładać środki w inny sposób. Możesz też zacząć lokować środki w innej instytucji bądź całkowicie zamknąć konto i odzyskać gotówkę. Każda z tych opcji jest możliwa, podpowiem Ci jednak, jakich kosztów musisz się spodziewać i jakie rozwiązanie będzie najbardziej opłacalne.

W każdym momencie możesz zmienić zarówno formę swojego IKE, jak i instytucję ją obsługującą.
Taka operacja nazywa się fachowo wypłatą transferową z konta emerytalnego.

W trakcie takiej operacji instytucje finansowe przekazują między sobą nie tylko zgromadzone środki, lecz także kompletną historię konta IKE i wszystkich wpłat, które na nim dokonałeś. Takie dane są niezbędne do wyliczenia w przyszłości, ile podatku musiałbyś zapłacić, gdybyś wystąpił o całkowity lub częściowy zwrot środków ze swojego IKE. Przenoszenie konta IKE jest procesem długotrwałym i zwykle trwa ok. miesiąca. Podczas transferu środków nie możesz dokonywać żadnych nowych wpłat.

Ile kosztuje przeniesienie IKE?

Jeśli konto IKE w danej instytucji posiadasz od min. 12 miesięcy, nie poniesiesz żadnych opłat związanych z przeniesieniem rachunku. Brak kosztów nie dotyczy jednak przenoszenia rachunków maklerskich IKE, na których znajdują się papiery wartościowe. Musisz wtedy dokładnie zapoznać się ze wszystkimi opłatami, gdyż może się okazać, że ich transfer będzie bardzo kosztowny. Szczegółowe informacje dotyczące opłat za przeniesienie IKE znajdziesz w tabeli opłat i prowizji danego banku lub instytucji.

Przykładowo, w PKO Banku Polskim opłata za przeniesienie instrumentów finansowych do innego banku wraz z przeniesieniem własności wynosi 0,5 proc. wartości instrumentów finansowych, jednak nie mniej niż 50,00 zł

Jeśli jesteś stosunkowo świeżym nabywcą konta IKE i masz je krócej niż 12 miesięcy, spodziewaj się opłaty rzędu nawet kilkuset złotych.

Likwidacja konta IKE

Indywidualne konto emerytalne to nie rachunek osobisty, z którego w dowolnym momencie i bez żadnych konsekwencji możesz wypłacić swoje środki. Jak sama nazwa wskazuje, jest to konto, na którym są gromadzone środki na emeryturę i do tego właśnie czasu powinny się na nim znajdować. A co, jeśli chcesz to zrobić przed osiągnięciem wieku emerytalnego?

Pilnie potrzebujesz środków zgromadzonych na IKE i decydujesz się na likwidację swojego konta? Jest to możliwe, ale kosztowne. Stracisz bowiem aż 19 proc. swojego wypracowanego zysku. Możesz jednak podjąć decyzję o tzw. zwrocie całości środków zgromadzonych na indywidualnym koncie emerytalnym. Ma to jednak swoje wady, ponieważ w przyszłości nie będziesz już móc otworzyć kolejnego IKE. Jeśli z tej ulgi nie skorzystasz, bez problemu możesz ponownie podpisać umowę o IKE i na nowo gromadzić środki.

Zdecydowanie bardziej opłaca się przenieść środki ze starego konta na nowe, niż zamykać jedno konto i otwierać kolejne. Unikniesz wówczas opłat w wysokości 19 proc. od zysków kapitałowych.

Ile kosztuje zamknięcie IKE?

Jeśli zdecydujesz się zamknąć swoje konto przed przejściem na emeryturę w wieku 60 lat, musisz wziąć pod uwagę kilka ważnych kwestii. Spójrz, jakie opłaty będą Cię wtedy obowiązywać, a jakie Cię ominą:

• podatek Belki: jeśli zdecydujesz się zamknąć konto IKE przed osiągnięciem 60 roku życia, zapłacisz podatek w wysokości 19 proc. od uzyskanego zysku;
• podatek od dywidend: ulga podatkowa dotyczy również dywidendy, która na koncie IKE wypłacana jest w całości, czyli nie jest potrącony podatek Belki równy 19 proc.

To jeszcze warto wiedzieć o wcześniejszym zamknięciu IKE:

• ponowne otwarcie IKE: ponowne otwarcie IKE możliwe jest już nawet następnego dnia po zamknięciu starego IKE. Warunkiem jest nieskorzystanie ze zwrotu całości środków zgromadzonych na koncie podczas zamykania poprzedniego IKE.
• kryterium wieku i stażu: konto możesz zamknąć w dowolnym momencie, bez względu na wiek, musisz się jednak liczyć z podatkiem Belki. Według obowiązujących zasad konto powinieneś utrzymać do ukończenia wieku emerytalnego, by nie stracić części oszczędności.

Osiągnięcie wieku emerytalnego a dalsze oszczędzanie na IKE

Jesteś już na emeryturę, ale nadal chcesz gromadzić środki na indywidualnym koncie emerytalnym? Ustawa przewiduje taką możliwość. Stawia jednak pewien warunek. Otóż jest to możliwe tylko wtedy, gdy będzie to Twoje pierwsze IKE, a wcześniej nie zdarzyło Ci się wypłacać z niego środków i korzystać ze zwolnienia podatkowego.

Również emeryci i renciści mogą założyć swoje konto IKE i gromadzić na nim swoje oszczędności. Warto jednak, by pomyśleli o tym wcześniej, a z odłożonych środków korzystali właśnie podczas jesieni życia.

IKE jako konto oszczędnościowe

Oprocentowanie kont oszczędnościowych jest obecnie na bardzo niskim poziomie. Dobrze, jeśli znajdziesz rachunek oprocentowany np. na 2,5 proc. w skali roku. Na więcej nie masz jednak, co liczyć. Taka forma gromadzenia środków na emeryturę jest jednak bezpieczna i nie niesie ze sobą ryzyka. Jeśli nie orientujesz się w sytuacji na giełdach i nie chcesz wykonywać zbyt gwałtownych ruchów, zdecyduj się na rachunek oszczędnościowy. Przygotowałam wyliczenie, ile możesz zgromadzić na koncie oszczędnościowym IKE oprocentowanym na 3 proc. w skali roku przez 10, 20 oraz 30 lat. Właśnie takie oprocentowanie oferuje obecnie na swoim koncie oszczędnościowym IKE Bank Millennium.

Czy dywidendy zmniejszają limit wypłat z IKE?

Warto wspomnieć o tym, że dywidendy nie są wliczane w limity roczne. Limity dotyczą jedynie wpłat gotówkowych, a dywidendy dopisywane są do konta w całości, bez odliczenia podatku.

IKE – kiedy możesz skorzystać ze zwolnienia podatkowego?

Z ulgi podatkowej mogą skorzystać jedynie osoby, które wypłacą środki dopiero po uzyskaniu wieku emerytalnego, czyli 60 roku życia, lub przejdą na wcześniejszą emeryturę w wieku 55 lat. Nie jest to jednak jedyny warunek. Jeśli chcesz skorzystać ze zwolnienia podatkowego musisz również:

• dokonać wpłaty ponad 50 proc. wartości wszystkich wpłat na IKE min. 5 lat przed wypłatą środków
  lub
• wpłacić środki na IKE w min. pięciu latach kalendarzowych.

IKE – czy warto?

Zalety

• zyski z IKE nie są opodatkowane,
• możesz samodzielnie wybrać sposób gromadzenia funduszy na przyszłą emeryturę,
• dostępne są bezpieczne i mało ryzykowne formy oszczędzania na przyszłość,
• bez problemu możesz przenieść gromadzone środki do innej instytucji zajmującej się IKE.

Wady

• wpłat na IKE nie możesz odliczyć od podatku,
• najkorzystniej będzie, jeśli wypłacisz środki dopiero po ukończeniu 60 roku życia lub 55 roku życia, jeśli jesteś na wcześniejszej emeryturze,
• wcześniejsze wypłaty skutkują potrąceniem 19-proc. podatku Belki,
• każdego roku ustalane są limity wpłat na IKE, których nie możesz przekroczyć.