Zwolnienie lekarskie 2020 – zasady

Jak podaje ZUS, z roku roku przybywa osób korzystających ze świadczeń z  tytułu niezdolności do pracy i tym samym rosną wydatki FUS i pracodawców związane z absencją chorobową pracowników. W 2018 r. zasiłki i wynagrodzenia chorobowe stanowiły 50% kosztów niezdolności do pracy, a renty – 37%.  

Według danych za lipiec-wrzesień 2019 r. najczęstszymi przyczynami zwolnień lekarskich były:

• stany związane z ciążą,
• zaburzenia korzeni rdzeniowych i splotów nerwowych,
• ostre zakażenia górnych dróg oddechowych.

Tylko w całym 2019 r. Polacy spędzili na L4 łącznie ponad 226 mln dni! Dlatego ZUS i pracodawcy coraz częściej kontrolują zasadność pobierania świadczeń chorobowych i sprawdzają, czy oby chory w trakcie zwolnienia lekarskiego nie dorabia sobie lub wykonuje inne czynności, które mogą wydłużyć jego powrót do zdrowia, a także czy przebywa w domu.  I tak w 2019 r. ZUS przeprowadził 574,1 tys. kontroli zwolnień lekarskich i stwierdził nieprawidłowe korzystanie z nich w 19,7 tys. przypadkach. Komu zatem przysługuje zwolnienie lekarskie i jak długo można być na L4? O tym poniżej.

Zwolnienie lekarskie 2020 – komu i kiedy przysługuje

Podstawowym warunkiem, jaki musisz spełniać, aby otrzymać zwolnienie lekarskie, jest oczywiście konieczność bycia ubezpieczonym w ZUS i niezdolność do pracy z powodu choroby. Zwolnienie lekarskie możesz też dostać z tytułu opieki nad dzieckiem lub innym chorym członkiem rodziny, np. rodzicem. Masz do wykorzystania 14 dni w roku na takie okoliczności. Wyjątek stanowi opieka nad dzieckiem, które nie ukończyło 14 lat – wtedy przysługuje Ci 60 dni zwolnienia lekarskiego na opiekę nad dzieckiem.

Pamiętaj, za każdy dzień zwolnienia lekarskiego przysługuje Ci wynagrodzenie/zasiłek chorobowy. Jednak jeśli nie jesteś zgłoszony do ubezpieczenia chorobowego, nie możesz korzystać z zasiłku ani wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy. 

Zwolnienie lekarskie ile dni?

Maksymalnie w roku możesz wykorzystać łącznie 182 dni zwolnienia lekarskiego. Jednak od tej reguły są pewne wyjątki. W przypadku, gdy niezdolność do pracy jest spowodowana gruźlicą lub przypada w trakcie ciąży, zasiłek chorobowy przysługuje Ci do maksymalnie 270 dni. 

Zwolnienie lekarskie na umowie zlecenie kto wypłaca i kiedy przysługuje?

Jeśli jesteś zatrudniony na podstawie umowy zlecenia, sytuacja wygląda nieco inaczej. Zwolnienie lekarskie i zasiłek chorobowy przysługuje Ci tylko wtedy, gdy dobrowolnie opłacałeś ubezpieczenie chorobowe. Wtedy przysługuje Ci prawo do: zwolnienia lekarskiego, zasiłku chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego, wyrównawczego oraz świadczenia rehabilitacyjnego. Jak długo można być na L4? Na zwolnieniu lekarskim, tak samo jak w przypadku umowy o pracę, możesz przebywać maksymalnie 182 dni, poza wyjątkami jak ciąża lub gruźlica, kiedy przysługuje Ci 270 dni. 

Zwolnienie lekarskie a wynagrodzenie

Zastanawiasz się, jak będzie wyglądać wysokość Twojej pensji podczas choroby – czy, jakie i kiedy otrzymasz wynagrodzenie? Zanim przejdę do konkretów, przytoczę definicję zasiłku chorobowego, żebyś miał świadomość, o co chodzi.

Zasiłek chorobowy jest świadczeniem, które w przypadku niezdolności do pracy spowodowanej chorobą przysługuje tylko osobom ubezpieczonym. Masz do niego prawo również w razie wypadku przy pracy czy też choroby zawodowej. Przysługuje Ci od pierwszego dnia choroby. 

Kto powinien wypłacić Ci zasiłek chorobowy? Jeśli Twoja niezdolność do pracy wynosi maksymalnie 33 dni lub 14 dni – jeśli jesteś w wieku 50+, przysługuje Ci wynagrodzenie chorobowe, które wypłaca pracodawca. Natomiast jego wysokość zależy od tego, z jakiego powodu przebywasz na zwolnieniu. Obowiązuje stawka 80% i 100%. 

• 80% wysokości wynagrodzenia otrzymasz, jeśli jesteś niezdolny do pracy z powodu choroby lub konieczności odosobnienia w związku z chorobą zakaźną.
• 100% wysokości wynagrodzenia otrzymasz, jeśli: choroba wystąpiła w trakcie ciąży, jest skutkiem wypadku w drodze do/z pracy lub chcesz zostać albo jesteś dawcą komórek, tkanek i narządów i poddałeś się badaniom lekarskim dla kandydatów na dawców.

L4 płatne – zasiłek chorobowy

Jeśli Twoja niezdolność do pracy wynosi powyżej 34 dni lub 15 dni – jeśli jesteś w wieku 50+ – masz prawo do zasiłku chorobowego z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Zasiłek wypłacany jest od 34. lub 15. dnia przebywania na zwolnieniu lekarskim – w zależności od Twojego wieku. Zasiłek chorobowy wypłaca ZUS albo Twój pracodawca, jeżeli na dzień 30 listopada roku ubiegłego roku zatrudniał co najmniej 20 pracowników zgłoszonych do ubezpieczenia chorobowego. 

Jaka jest wysokość zasiłku chorobowego? To zależy od sytuacji, z powodu której przebywasz na zwolnieniu. Otrzymasz:

• 70% – za zwolnienie z powodu pobytu w szpitalu,
• 80% – za zwolnienie z powodu choroby,
• 100% – za zwolnienie z powodu choroby w trakcie ciąży, wypadek w drodze do/z pracy, lub chcesz zostać albo jesteś dawcą komórek, tkanek i narządów i poddałeś się badaniom lekarskim dla kandydatów na dawców.

Jak liczone jest L4 – podstawa wymiaru świadczeń chorobowych

Aby wyliczyć, ile będziesz otrzymywać zasiłku/wynagrodzenia chorobowego będąc na L4, trzeba ustalić podstawę wymiaru świadczeń chorobowych. Stanowi ją przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy poprzedzających miesiąc, w którym nastąpiła Twoja niezdolność do pracy spowodowana chorobą lub – jeśli pracujesz krócej niż 12 miesięcy – pełne miesiące ubezpieczenia. 

Wynagrodzenie pomniejsza się o składki na ubezpieczenia społeczne 13,71% (emerytalne, rentowe, chorobowe). Za jeden dzień niezdolności do pracy przysługuje Ci (jeśli jesteś ubezpieczony) 1/30 część wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru zasiłku – czyli podstawę wymiaru świadczenia po pomniejszeniu składek dzielisz przez 30 dni.

Następnie otrzymany wynik mnożysz przez procent wynagrodzenia, które przysługuje Ci za okres zwolnienia lekarskiego (80 lub 100%). W ten sposób uzyskujesz wynagrodzenie za jeden dzień choroby. 

Przykład (za biznes.gov.pl)

Pracownik był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy od 12 stycznia 2018 r. Wynagrodzenie miesięczne pracownika określone w umowie o pracę wynosi 2 500 zł i jest wypłacane do 29. miesiąca. Wskutek choroby w dniach 1- 10 luty 2018 r. (łącznie 10 dni) pracownik był  niezdolny do pracy.

Obliczamy podstawę wymiaru zasiłku chorobowego: 

2 500 zł – (2 500 zł × 13,71%) = 2 157,25 zł

Obliczamy kwotę przysługującą  za jeden dzień choroby pracownika:

2 157,25 zł : 30 =71,91 zł

71,91 zł x 80% = 57,53 zł

Obliczamy wysokość wynagrodzenia za czas choroby 1-10 luty 2018 r. (łącznie 10 dni): 57,53 zł x 10 dni = 575,30 zł

Czy opłaca się brać zwolnienie lekarskie na weekend?

Musisz pamiętać, że lekarz wystawia zwolnienie na kolejne dni kalendarzowe, niezależnie od systemu pracy, w którym działasz – czy jest to poniedziałek-piątek czy też poniedziałek-sobota/niedziela, a więc także możesz otrzymać L4 przez weekend. Zwolnienie może obejmować zarówno sobotę, niedziele, jak i inne dni wolne od pracy typu święta. Wynagrodzenie chorobowe jest liczone tak jak wypłata, a więc za wszystkie dni w miesiącu. Musisz pamiętać jednak, że wysokość Twojego wynagrodzenia podczas choroby będzie wynosiła tylko 80% – chyba że wystąpiły szczególne okoliczności, jak np. ciąża.

Kiedy przysługuje Ci zwolnienie lekarskie – okres wyczekiwania

Nie wszyscy zdają sobie sprawę, że mimo zatrudnienia, nie zawsze można uzyskać prawo do zasiłku chorobowego. Jest to związane z okresem wyczekiwania na świadczenia. Prawo do zasiłku zyskujesz dopiero po upływie 30 dni nieprzerwanego podlegania pod ubezpieczenie chorobowe. Jeśli jesteś zatrudniony na umowie zlecenie i zdecydowałeś się opłacać dobrowolnie składki na ubezpieczenie chorobowe, zasiłek dostaniesz po 90 dniach.

Dobra wiadomość jest taka, że przy ustalaniu okresu wyczekiwania, uwzględnia się także wcześniejsze okresy ubezpieczenia społecznego – gdy przerwa między nimi wynosiła maksymalnie 30 dni lub była związana z urlopem bezpłatnym albo wychowawczym, czy też czynną służbą wojskową żołnierza niezawodowego.

Zwolnienia lekarskie 2020 – komu nie przysługuje?

Są takie sytuacje, w których prawo do zasiłku chorobowego Ci nie przysługuje. Tak się dzieje, gdy:

• jesteś chory i przebywasz na urlopie bezpłatnym, wychowawczym lub pobierasz zasiłek macierzyński,
•  na podstawie przepisów szczególnych zachowujesz prawo do wynagrodzenia,
• Twoja niezdolność do pracy spowodowana została nadużyciem alkoholu (nie dostaniesz zasiłku za okres pierwszych 5 dni),
• Twoja niezdolność do pracy jest efektem umyślnego przestępstwa lub wykroczenia popełnionego przez Ciebie,
•  w czasie zwolnienia lekarskiego wykonywałeś inną pracę zarobkową lub wykorzystywałeś zwolnienie niezgodnie z przeznaczeniem, co wykazała kontrola ZUS,
• zwolnienie lekarskie zostało sfałszowane.

Zwolnienie lekarskie a informowanie pracodawcy o nieobecności

Od grudnia 2018 r. zwolnienia lekarskie wystawiane są tylko w formie elektronicznej (e-ZLA). Dzięki temu nie musisz już dostarczać pracodawcy zwolnienia w wersji papierowej w ciągu 7 dni, gdyż obecnie ZUS udostępnia e-ZLA pracodawcy na jego profilu na PUE ZUS nie później niż w dniu następującym po dniu otrzymania e-ZLA.

Jednak zmiany w zakresie formy zwolnienia lekarskiego nie zwalniają Cię z obowiązku poinformowania pracodawcy o swojej nieobecności. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy: „w razie zaistnienia przyczyn uniemożliwiających stawienie się do pracy, pracownik jest obowiązany niezwłocznie zawiadomić pracodawcę o przyczynie swojej nieobecności i przewidywanym okresie jej trwania, nie później jednak niż w drugim dniu nieobecności w pracy”.

Jeśli w regulaminie pracy nie masz wskazanego sposobu zawiadomienia pracodawcy o absencji, możesz to zrobić na kilka sposobów: telefonicznie, mejlowo, drogą pocztową, osobiście lub przez inną osobę. Ważne, abyś zrobił to jak najszybciej – najpóźniej w drugim dniu nieobecności. 

Zwolnienie lekarskie kody cyfrowe

Wystawiając zwolnienie, lekarz wpisuje odpowiedni kod choroby. Dzięki temu wiadomo, na jaki okres wystawiono Twoje zwolnienie i jakiej wysokości przysługuje Ci zasiłek. Na zwolnieniu lekarskim znajdziesz kody cyfrowe i literowe. 

Co oznaczają kody literowe? Poniżej rozpiska:

kod A – niezdolność do pracy spowodowana tą samą chorobą co wcześniej, która powstała po przerwie nieprzekraczającej 60 dni;

kod B – niezdolność do pracy w okresie ciąży;

kod C – niezdolność do pracy spowodowana chorobą alkoholową;

kod D – niezdolność do pracy spowodowana gruźlicą;

kod E – niezdolność do pracy z powodu choroby zakaźnej, która rozwija się dłużej niż 14 dni.

Pamiętaj! E-ZLA, które dostanie Twój pracodawca, nie zawiera numeru statystycznego choroby.

Oprócz kodów literowych, zwolnienie lekarskie ma kody cyfrowe – 1 i 2. Co one oznaczają?

1 – chory musi leżeć – czyli musisz cały czas przebywać w domu.

2 – będąc chorym nie musisz leżeć, ale Twoje wyjście z domu nie może zakłócać Twojego dochodzenia do zdrowia. Może się wiązać np. z wizytą u lekarza, w aptece, badaniami lub niezbędnymi zakupami. 

L4 nie jest po to, aby chodzić po centrach handlowych czy jechać na wakacje. Dlatego, jak przytoczyłam na początku tekstu, ZUS wzmożył kontrole osób przebywających na zwolnieniach lekarskich, sprawdzając tym samym naszą uczciwość. Na zwolnieniu możesz zostać skontrolowany także przez swojego pracodawcę, dlatego warto korzystać z tego świadczenia tylko wtedy, kiedy faktycznie jesteśmy chorzy i potrzebujemy czasu na dojście do siebie i regeneracje. 

fot. Mojca JJ z Pixabay