Ustawę antylichwiarską wprowadzono po to, by ukrócić samowolę pozabankowych firm pożyczkowych. Legislatorzy przede wszystkim chcieli ograniczyć nadmierne koszty pożyczek i kredytów oraz zminimalizować proceder rolowania długów, tym samym zwiększając ochronę konsumentów. Czy im się to udało? Co dokładnie się zmieniło? Sprawdź!
Czym jest ustawa antylichwiarska?
Ustawa antylichwiarska, a dokładnie Ustawa z 5 sierpnia 2015 r. o zmianie ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1357) to pokłosie wprowadzonych przez rząd zmian w Ustawie z 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym (Dz.U. z 2015 r. poz. 615) i Ustawie z 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz.U. z 2014 r. poz. 1497 ze zm.).
Prace legislacyjne nad nią trwały aż trzy lata. Ustawa antylichwiarska zaczęła obowiązywać 11 marca 2016 r., a ponad rok później, 22 lipca 2017 r., weszła w życie jej nowelizacja, czyli kolejne zmiany w ustawie o kredycie konsumenckim (Dz.U. z 2016 r. poz. 1528, z 2017 r. poz. 819).
To byłoby chyba na tyle teorii, a co te zmiany w ustawach oznaczają dla nas, konsumentów? Wszystko przeczytasz poniżej.
Jakie zmiany wprowadziła ustawa antylichwiarska?
Regulacja zaczęła obowiązywać w 2016 r., a jej nowelizacja rok później. Choć nie wyeliminowała ona firm pożyczkowych z rynku, to w znacznym stopniu ograniczyła ich samowolę. Zamiany, które wprowadziła, dotyczą nie tylko klientów, lecz także uprawnień KNF i samych firm pożyczkowych.
Co zmieniło się dla nas, klientów?
Do obowiązującego od 2006 r. limitu odsetek (czterokrotność stopy lombardowej) doszły limity kosztów pozaodsetkowych, opłat za opóźnienie w spłacie, opłat za monity, opłat za przesunięcie spłaty, prawo zwrotu pożyczki bez odsetek, dokładne informacje na temat kosztów pożyczek itp.:
- koszty pozaodsetkowe pożyczek, czyli koszty prowizji, koszty ubezpieczenia, opłaty przygotowawczej i koszty związane z obsługą domową — zgodnie z ustawą nie mogą teraz przekroczyć: 25% kwoty pożyczki plus 30% całkowitej kwoty kredytu w stosunku rocznym i 100% wartości kredytu w przypadku pożyczek udzielanych na kilka lat.
Jak to przekłada się na liczby? Jeśli pożyczysz 1 000 zł na 30 dni, to koszty pozaodsetkowe nie przekroczą 275 zł, czyli 25 proc. powiększonych o 2,5 proc. stanowiące iloraz 30 proc. i 12 miesięcy). Do tego musisz jeszcze doliczyć odsetki, w tym przypadku 8,33 zł, czyli 4-krotność stopy lombardowej — dzisiaj jest to 10 proc. rocznie.
- wysokość opłat za monity, czyli SMS-y, e-maile i listy z ponagleniem — firmy pożyczkowe za ponaglenie czy wezwanie nie mogą wziąć więcej niż sześciokrotności stopy lombardowej NBP. Wcześniej firmy żądały 30, a nawet 40 zł za SMS-a czy list z ponagleniem, doliczając nieuzasadnione koszty windykacyjne.
- koszty odsetek za opóźnienie w spłacie pożyczki, czyli koszty odsetek karnych, upomnień, monitów itp. Wszystkie odsetki za opóźnienie nie mogą rocznie przekroczyć dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie (patrz: art. 481 § 2 ze zn. 1 Kodeksu cywilnego), czyli obecnie 14% w skali roku.
- zwrot pożyczki na dowód bez odsetek — jeśli koszty zaciągniętej przez Ciebie pożyczki przekroczą limit kosztów pozaodsetkowych określonych w ustawie (patrz punkt 1.), to możesz ją zwrócić bez odsetek.
- zwrot kosztów przygotowawczych — sytuacja taka ma miejsce w dwóch przypadkach, jeśli umowa pożyczki nie została ostatecznie zawarta lub jeśli pożyczka nie została wypłacona przez pożyczkodawcę w dniu wskazanym w umowie.
- reguła 120 dni — ma zapobiegać rolowaniu kredytów i chronić nas, klientów, przed popadnięciem w spiralę długów. Mówi ona, że jeśli firma pożyczkowa udzieli Ci kolejnych kredytów w okresie 120 dni od wypłaty pierwszej pożyczki, to: całkowitą kwotą kredytu jest całkowita kwota pierwszego zobowiązania, całkowitym kosztem kredytu, z wyłączeniem odsetek, jest suma całkowitych kosztów wszystkich kredytów udzielonych w tym czasie.
- dokładne informacje na temat kosztów zaciąganych zobowiązań — jeśli ubiegasz się o pożyczkę, to firma musi Ci przedstawić dokładne informacje na temat całkowitej kwoty do zapłaty, rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania (RRSO), terminów spłaty. Co więcej, będzie Ci musiała przedstawić formularz informacyjny (jego wzór obowiązuje w całej UE).
Za niestosowanie się do tych przepisów dała UOKiK-owi możliwość nałożenia kary. Jedna z firm otrzymała z tego tytułu 320 000 zł kary.
- dokładne informacje na temat kosztów w reklamach — niezależnie od tego, czy spot jest emitowany w telewizji, w radiu czy w formie papierowej, musi się w nim pojawić informacja o stopie i rodzaju oprocentowania, a przede wszystkim o wysokości RRSO danego produktu w oparciu o reprezentatywny przykład, wcześniej nie było to wymagane.
Jakie uprawnienia zyskała KNF?
Ustawa antylichwiarska wprowadziła Rejestr Instytucji Pożyczkowych i dała nad nim nadzór KNF-owi, a na wszystkie firmy pożyczkowe, które chcą działać na polskim rynku, nałożyła obowiązek wpisania się do niego. Dzięki temu teraz zanim weźmiesz pożyczkę, możesz sprawdzić, czy firma, która chce Ci jej udzielić, jest do tego uprawniona. Co więcej, dała Komisji Nadzoru Finansowego większą moc sprawczą w zakresie monitorowania i karania firm pożyczkowych. KNF może teraz prowadzić postępowania wyjaśniające wobec instytucji finansowych, jeśli podejrzewa, że działają niezgodnie z prawem i na niekorzyść klientów. Może ono trwać do pół roku, a firmy nim objęte będą muszą dostarczać wszelkie dokumenty niezbędne Komisji do wyjaśnienia sprawy. Jeśli utrudniają ten proces, to KNF może nałożyć na nie do 500 000 zł grzywny albo karę do 2 lat pozbawienia wolności. Co więcej, jeśli firma gromadzi bez zezwolenia pieniądze innych osób po to, by obciążyć je ryzykiem, KNF może je ukarać grzywną do 10 mln zł i pozbawieniem wolności do 5 lat!
Co zmieniło się dla firm pożyczkowych?
Ustawa antylichwiarska wprowadziła wobec firm z branży pożyczkowej wymogi kapitałowe, organizacyjno-prawne i personalne warunkujące prowadzenie tej działalności. W jej świetle instytucja pożyczkowa musi:
- działać jako spółka z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółka akcyjna,
- mieć minimum 200 tys. zł kapitału zakładowego z pieniędzy niepochodzących z pożyczki, kredytu, emisji obligacji lub źródeł nieudokumentowanych,
- mieć niekaranych członków zarządu, rady nadzorczej i prokurentów,
- złożyć oświadczenie, że zamierza prowadzić działalność gospodarczą w zakresie udzielania kredytów konsumenckich jako instytucja pożyczkowa,
- wpisać się do Rejestru Firm Pożyczkowych.
Za niespełnienie tych wymogów grozi kara do 500 000 zł i do dwóch lat pozbawienia wolności.
Dzięki tym zmianom ograniczono swawolę kosztową firm pożyczkowych, a my, klienci, zyskaliśmy większą ochronę oraz więcej czytelnych i użytecznych informacji na temat pożyczek i kredytów – wszystko w jednolitym formularzu informacyjnym obowiązującym w całej UE. To bardzo dużo! Mimo to dla wielu z nas porównywanie ofert i przeglądanie wielu stron jest zbyt czasochłonne. Pomocne w porównywaniu rynkowych ofert mogą być nasze porównywarki chwilówek, pożyczek ratalnych i kredytów gotówkowych – w jednym miejscu prześwietlamy dokładnie najlepsze oferty, z uwzględnieniem wszystkich kosztów, objaśnieniem niezrozumiałych pojęć czy opisów, dzięki czemu jeszcze łatwiej wybrać najkorzystniejszą ofertę. Zachęcamy również do sprawdzania pożyczkodawców w Rejestrze Instytucji Pożyczkowych – będziesz miał wtedy stuprocentową pewność, że firma, od której chcesz pożyczyć pieniądze, działa na rynku legalnie!