Rozdzielność majątkowa i intercyza – co warto o nich wiedzieć

W świetle polskiego prawa zawarcie związku małżeńskiego jest równoznaczne z powstaniem między żoną a mężem wspólności majątkowej. Co to oznacza? A tyle, że wszystko, co zostanie kupione po ślubie, jest w równym stopniu własnością jednego i drugiego, nawet jeśli pieniądze na ten cel poszły z wypłaty tylko jednej ze stron. Możecie mieć nawet oddzielne rachunki osobiste i finanse, ale jeśli nie zdecydujecie się na rozdzielność majątkową, to prawie wszystko będzie wspólne.

Co nie wlicza się do wspólnego majątku małżonków?

Choć po ślubie między małżonkami panuje wspólność majątkowa, to są pewne rzeczy, a mówiąc językiem prawników – prawa majątkowe – które mimo wszystko pozostają tylko nasze. Co to takiego? To majątek osobisty, czyli:

• dobra, które nabyliście przed ślubem, np. jeśli mąż lub żona kupili mieszkanie przed ślubem, to nie wejdzie ono do wspólnoty majątkowej,
• dobra odziedziczone, pochodzące z zapisu lub darowizny,
• prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie,
• prawa autorskie i pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy,
• pieniądze i przedmioty kupione za pieniądze z nagród przyznanych za osiągnięcia osobiste,
• pieniądze z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub utratę zdrowia.

UWAGA: Do wspólnego majątku natomiast, co może Cię zaskoczyć, należą między innymi: wypłaty każdego z małżonków, dochody z majątku wspólnego i osobistego każdego z małżonków, środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków czy kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie emerytalnym.

Co to jest rozdzielność majątkowa?

Rozdzielność majątkowa to taki ustrój majątkowy, w którym małżonkowie mają nie jeden, lecz dwa osobne majątki. Z racji tego, że zgodnie z polskim prawem między mężem a żoną z założenia występuje wspólność, to, by nastała rozdzielność majątkowa, trzeba podpisać u notariusza umowę rozdzielności majątkowej, czyli potocznie mówiąc intercyzę. Można to zrobić zarówno po ślubie, jaki i przed ślubem.

Co to jest intercyza?

Myślisz, że intercyza i rozdzielność majątkowa to synonimy? Nic dziwnego, bo w języku potocznym te pojęcia są często używane zamiennie. Nie każda intercyza jest jednak rozdzielnością majątkową! Dlaczego? Bo intercyza to termin znacznie szerszy. Jest nią każda umowa regulująca relacje majątkowe między mężem a żoną. W polskim prawie wyróżnia się aż cztery rodzaje takich umów:

• umowa rozszerzająca wspólność ustawową,
• umowa ograniczająca wspólność ustawową,
• umowa wprowadzająca rozdzielność majątkową,
• umowa wprowadzająca rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków.

Jak widzisz, tylko w przypadku podpisania dwóch ostatnich intercyz mówimy, że między małżonkami nastąpi rozdzielność majątkowa.

Podpisując taką umowę, określicie, co będzie wchodziło, a co nie w majątek osobisty każdego z Was oraz rozdzielicie swoje zarobki. Co to oznacza? Jeśli zdecydujecie się na rozdzielność, to wynagrodzenie męża będzie tylko jego, a wynagrodzenie żony tylko jej – w przypadku wspólności majątkowej wypłaty byłby wspólne.

Jakie są rodzaje rozdzielności majątkowej?

Rozdzielność majątkowa może mieć dwa rodzaje:

• rozdzielność majątkowa dobrowolna, która dzieli się jeszcze na dwa podtypy: zwykłą rozdzielność majątkową i rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków,
• rozdzielność majątkowa przymusowa.

Zwykła rozdzielność majątkowa to taka, w której zarówno to, co małżonkowie nabyli przed ślubem, jak i po ślubie pozostaje własnością osobistą. Małżonkowie sami zarządzają swoimi pieniędzmi i nie muszą informować o tym, że chcą wziąć kredyt.

Dla kogo takie rozwiązanie? Zwykła rozdzielność majątkowa będzie dobra dla małżonków, którzy pracują zawodowo i mają zbliżony dochód.

Rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków, to taka w której – podobnie jak w zwykłej rozdzielności – zarówno to, co małżonkowie nabyli przed ślubem, jak i po ślubie pozostaje własnością osobistą. Małżonkowie sami zarządzają swoimi pieniędzmi i nie muszą informować o tym, że chcą wziąć kredyt, mogą jednak zażądać wyrównania dorobku.

Dla kogo takie rozwiązanie? Rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków będzie dobrym zabezpieczeniem dla małżonka, które zajmowało się domem i wychowaniem dzieci, podczas gdy druga połówka pracowała. Trzeba pamiętać bowiem, że opieka nad domem i dziećmi to też praca, dlatego osoba, która się jej podejmuje, może zażądać wyrównania dorobku.

Rozdzielność majątkowa przymusowa, to taka, która jest ustalana na mocy orzeczenia sądu. Można o nią wystąpić, kiedy mąż bądź żona poważnie naruszają majątek, dobro rodziny lub pojawiają się inne przesłanki, np. separacja.

Dla kogo takie rozwiązanie? Rozdzielność majątkowa przymusowa będzie dobrym rozwiązaniem w przypadku, kiedy mąż bądź żona popadają w alkoholizm, narkomanię czy inny nałóg lub trwonią majątek i nie wyrażają zgody na podział majątku.

 Kiedy warto pomyśleć o wprowadzeniu rozdzielności majątkowej?

Choć może się to wydawać mało romantyczne, to są przypadki, kiedy warto pomyśleć o rozdzielności majątkowej. Dlaczego? Coraz rzadziej zakochujemy się aż po grób, a często kiedy motyle w brzuchu już opadają, niektórzy zostają z niczym albo co gorsze – z długami. Jakie są więc przesłanki to rozdzielności majątkowej:

• znaczne dysproporcje w zarobkach małżonków,
• prowadzenie przez jedno z małżonków ryzykownej działalności gospodarczej,
• separacja, choroba alkoholowa czy narkomania – nie mamy bowiem pewności, że współmałżonek nie zaciąga jakiś długów,
• nieuczciwość małżeńska.

Jak ustanowić rozdzielność majątkową?

Do ustanowienia rozdzielności majątkowej nie trzeba wiele:

• po pierwsze, obie osoby, które chcą podpisać intercyzę, muszą mieć pełną zdolność do czynności prawnych,
• po drugie, muszą się zgadzać na zawarcie takiej umowy – tu wyjątkiem jest przymusowa rozdzielność majątkowa, którą ustala się w sądzie,
• po trzecie, jeśli umowa zawierana jest już po ślubie, to muszę przedstawić akt zawarcia małżeństwa.

Te trzy rzeczy wystarczą, by udać się do notariusza i podpisać w formie aktu notarialnego umowę rozdzielności majątkowej.

Ile kosztuje ustanowienie rozdzielności majątkowej?

Od 100 zł do … – górna granica zależna jest od wielkości majątku małżonków. Najmniej zapłacimy, jeśli na zawarcie takiej umowy zdecydujemy się przed ślubem. Narzeczeni – jak wskazuje Rozporządzenie w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej (Dz. U. z dnia 29 czerwca 2004 r.) – za sporządzenie aktu notarialnego zapłacą 400 zł netto + 23% podatku VAT, czyli w sumie ponad 500 zł. Małżonkowie zaś zapłacą więcej. O ile? Kwota taksy notarialnej będzie uzależniona od łącznej wielkości majątku. W poniższej tabeli znajdziesz maksymalne stawki taksy notarialnej dla poszczególnych kwot.

Czy rozdzielność majątkowa utrudnia wzięcie kredytu?

I tak, i nie – wszystko zależy od zarobków i wiarygodności majątkowej małżonków. Jeśli jedno z małżonków ma złą historię kredytową, długi, niskie lub nieregularne zarobki, to rozdzielność majątkowa może tej bardziej zaradnej połówce pomóc we wzięciu kredytu, ponieważ w tym przypadku bank będzie brał pod uwagę wiarygodność i zarobki tylko tego, który będzie się ubiegał o finansowanie. Jeśli jednak oboje jesteście wiarygodni finansowo i regularnie zarabiacie, to wspólność majątkowa na pewno zwiększy zdolność kredytową, a co za tym idzie – ułatwi wzięcie kredytu.

Na szczęście nawet jeśli macie rozdzielność majątkową, to nic nie stoi na przeszkodzie, żebyście wspólnie wzięli kredyt – po prostu będziecie musieli szczegółowo ustalić w umowie kredytowej warunki własności nieruchomości.

Czy rozdzielność majątkowa wpływa na obowiązek alimentacyjny?

Nie. Zawierając związek małżeński, przysięgacie sobie miłość na dobre i na złe. A artykuł 27. Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego to doprecyzowuje: Oboje małżonkowie obowiązani są, każdy według swoich sił oraz możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokojenia potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli.

Co to oznacza? Jeśli jedno z małżonków straci pracę, zdolność do pracy lub opiekuje się dziećmi czy domem, to drugie ma obowiązek wspomóc to pierwsze, tak by mogli żyć na podobnej stopie życiowej. Jeśli małżonkowie nie chcą się wspierać dobrowolnie, to wtedy do gry wkracza sąd, który może nałożyć na męża lub żonę obowiązek alimentacyjny.

Jak ma się do tego rozdzielność majątkowa? Nijak. Nawet jeśli ją ustanowicie, to i tak nie zwolni was ona z obowiązku alimentacyjnego.

Czy rozdzielność majątkowa chroni przed długami współmałżonka?

Z reguły chroni – z racji tego, że w przypadku rozdzielności majątkowej żadna ze stron nie musi pytać o to, czy może wziąć kredyt, to też w przypadku potencjalnych długów odpowiada za nie ten, który je zaciągnął. Niestety, od tej zasady jest jeden wyjątek: jeśli jedno z małżonków zaciągnęło kredyt lub chwilówkę, który został przeznaczony na codzienne wydatki obojga, to niestety oboje w takim samym stopniu odpowiadają za jego spłatę, nawet w przypadku rozdzielności.

Jak rozdzielność majątkowa wpływa na dziedziczenie po małżonku?

Jeśli małżonkowie mają wspólnotę majątkową, to w przypadku śmierci jednego z nich, drugie staje się właścicielem połowy majątku wspólnego, a dopiero druga połowa podlega dziedziczeniu. Natomiast w przypadku rozdzielności majątkowej cały majątek podlega dziedziczeniu. Co to dokładnie oznacza? Najprościej to wyjaśnić na przykładzie.

Rozliczanie się z PIT-ów: wspólnie czy rozdzielnie?

W przypadku rozdzielności majątkowej tracicie prawo do wspólnego rozliczania się z podatku dochodowego. Z przywileju wspólnego rozliczania mogą bowiem korzystać tylko małżonkowie, którzy są objęci wspólnością majątkową przez pełny rok kalendarzowy.

Dlaczego mówię, że wspólne rozliczanie to przywilej? Dla małżonków, którzy osiągają skrajnie różne dochody, wspólne rozliczenie może być bardzo korzystne. Po pierwsze dlatego, że może znacząco obniżać podstawę opodatkowania. Po drugie dlatego, że może zwiększać kwotę wolną od podatku.

Jak widzicie, rozdzielność majątkowa wpływa na bardzo wiele aspektów życia, dlatego zanim się na nią zdecydujecie, musicie dokładnie przemyśleć, po pierwsze, czy chcecie ją zawrzeć, a po drugie, w jakim zakresie. Czy będzie to zwykła rozdzielność majątkowa, czy może rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków?

Dajcie znać, co sądzicie o rozdzielności majątkowej – to konieczność czy moda? Wpływa na relacje w związku? A może sami zawarliście taką umowę?