W świetle polskiego prawa zawarcie związku małżeńskiego jest równoznaczne z powstaniem między żoną a mężem wspólności majątkowej. Co to oznacza? Wszystko, co zostanie kupione po ślubie, jest w równym stopniu własnością jednego i drugiego, nawet jeśli pieniądze na ten cel poszły z wypłaty tylko jednej ze stron. A czy odpowiedzialność za długi też spada w równym stopniu na jedno i drugie, nawet jeśli zostały zaciągnięte tylko przez jednego z małżonków?
Kiedy żona odpowiada za długi męża lub mąż za długi żony?
Jeśli małżonkowie mają rozdzielność majątkową, tzn. podpisali u notariusza umowę rozdzielności majątkowej, to żona będzie odpowiedzialna za długi męża tylko wtedy, kiedy zaciągnięty kredyt lub chwilówka zostały przeznaczony na codzienne wydatki obojga.
Jeśli małżonkowie mają wspólność majątkową, tzn. wzięli ślub i nie podpisali między sobą żadnej umowy majątkowej, to wszystko zależy od sytuacji, w jakiej zaciągnięto zobowiązanie:
- jeśli małżonkowie razem podpisali umowę kredytową jako współkredytobiorcy – to razem odpowiadają za jego spłatę i ewentualny dług, zarówno majątkiem wspólnym, jak i majątkami osobistymi w równej kwocie,
- jeżeli mąż zawarł umowę za zgodą żony, tzn. mąż podpisał umowę kredytową, a żona tylko wyraziła zgodę, to razem odpowiadają za jego spłatę i ewentualny dług majątkiem wspólnym, a majątkiem osobistym odpowiada tylko mąż,
- jeżeli mąż zawarł umowę bez zgody żony, tzn. mąż wziął kredyt/chwilówkę, nie mówiąc nic o tym żonie, to wówczas tylko małżonek odpowiada za jego spłatę i ewentualny dług z majątku osobistego, swojego wynagrodzenia za pracę, dochodów z innej działalności zarobkowej, jak również z korzyści uzyskanych z przysługujących mu prawa autorskich i pokrewnych, praw własności przemysłowej oraz innych praw twórcy; od tej zasady jest jednak wyjątek:
Jeśli mąż bez wiedzy żony zaciągnął kredyt lub chwilówkę, który został przeznaczony na zaspokojenie zwykłych potrzeb rodziny, to niestety oboje w takim samym stopniu odpowiadają za jego spłatę.
Mówi o tym art. 30 Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy:
§ 1. Oboje małżonkowie są odpowiedzialni solidarnie za zobowiązania zaciągnięte przez jednego z nich w sprawach wynikających z zaspokajania zwykłych potrzeb rodziny.
Jak należy rozumieć „zwykłe potrzeby rodziny”? To przede wszystkim zobowiązania zaciągnięte po to, by kupić jedzenie, odzież, drobne przedmioty urządzenia domowego czy by zapłacić za rachunki, naprawę urządzeń domowych czy leczenie.
Odpowiedzialność za długi męża powstałe przed ślubem
Nie, ani żona, ani mąż nie odpowiadają za długi współmałżonka zaciągnięte przed ślubem – mówi o tym jasno art. art. 41. § 3. Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:
Jeżeli wierzytelność powstała przed powstaniem wspólności lub dotyczy majątku osobistego jednego z małżonków, wierzyciel może żądać zaspokojenia z majątku osobistego dłużnika, z wynagrodzenia za pracę lub z dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej, jak również z korzyści uzyskanych z jego praw, o których mowa w art. 33 pkt 9.
Jeśli więc Twój mąż narobił długów przed ślubem to odpowiada za nie tylko swoim prywatnym majątkiem. Żeby nie było jednak tak różowo, to niestety wierzyciel, czyli bank lub firma pożyczkowa, może zająć:
- 50 proc. kwoty zgromadzonej na waszym wspólnym koncie, mówi o tym art. 891 §1. Kodeksu postępowania cywilnego:
Na podstawie tytułu wykonawczego wystawionego przeciwko dłużnikowi można zająć wierzytelność z rachunku wspólnego prowadzonego dla dłużnika i osób trzecich. Dalsze czynności egzekucyjne prowadzone będą do przypadającego dłużnikowi udziału w rachunku wspólnym stosownie do treści umowy regulującej prowadzenie rachunku, którą dłużnik obowiązany jest przedłożyć komornikowi w terminie tygodnia od daty zajęcia. Przepisy o wyjawieniu majątku stosuje się odpowiednio. Jeżeli umowa nie określa udziału w rachunku wspólnym albo gdy dłużnik nie przedłoży umowy, domniemywa się, że udziały są równe. Po ustaleniu udziału dłużnika zwalnia się pozostałe udziały od egzekucji.
- zająć wspólną nieruchomość, mówi o tym art. 923 § 1. i 2. Kodeksu postępowania cywilnego:
§ 1. Tytuł wykonawczy wystawiony przeciwko osobie pozostającej w związku małżeńskim stanowi podstawę do zajęcia nieruchomości wchodzącej w skład majątku wspólnego. Dalsze czynności egzekucyjne dopuszczalne są na podstawie tytułu wykonawczego wystawionego przeciwko obojgu małżonkom.§ 2. Jeżeli małżonek dłużnika sprzeciwi się zajęciu, o sprzeciwie komornik niezwłocznie zawiadamia wierzyciela, który w terminie tygodniowym powinien wystąpić o nadanie przeciwko małżonkowi dłużnika klauzuli wykonalności pod rygorem umorzenia egzekucji z zajętej nieruchomości.
Czy komornik może zająć wynagrodzenie żony za długi męża?
Oczywiście, że nie! Jeśli mąż bez wiedzy i zgody żony wziął pożyczkę, to komornik nie ma prawa zająć jej pensji, jej konta bankowego czy samochodu (jeśli oczywiście należy do majątku osobistego). Kodeks rodzinny wskazuje, że choć pensja żony wlicza się do majątku wspólnego, to nie ma żadnych praw do jej zajęcia, jeśli to nie ona zaciągnęła dług i nie wiedziała, że zrobił to mąż.
Czy żona odpowiada za długi męża po rozwodzie?
Jeśli długi powstały jeszcze w trakcie trwania małżeństwa, to niestety, w niektórych przypadkach tak. W jakich? Wszystko zależy od kilku czynników. Po pierwsze wobec kogo powstał ten dług, a po drugie kiedy, jaki miał charakter itp. Jeśli dług powstał wobec:
- Urzędu Skarbowego bądź ZUS-u – to niestety jest traktowany jako wspólny, a żona odpowiada za długi męża, które powstały w czasie trwania ich małżeństwa; na szczęście odpowiedzialność żony jest ograniczona do 50 proc. wartość zadłużenia.
- banku lub firmy pożyczkowej – to, czy będzie traktowany jako wspólny zależy od tego, w jaki sposób zaciągnięto zobowiązanie:
- wspólnie (np. kredyt hipoteczny) – razem odpowiadają za jego spłatę i ewentualny dług, zarówno majątkiem wspólnym, jak i majątkami osobistymi w równej kwocie,
- tylko za zgodą żony – razem odpowiadają za jego spłatę i ewentualny dług majątkiem wspólnym, a majątkiem osobistym odpowiada tylko mąż,
- bez wiedzy i zgody żony – wówczas tylko małżonek odpowiada za jego spłatę i ewentualny dług z majątku osobistego; co więcej jeśli kwota pożyczki/ kredytu przekracza zakres zwykłego zarządu (czyli powyżej 5 000 zł), to taka umowa pożyczkowa może zostać uznana za nieważną.
Czy żona odpowiada za długi męża po śmierci małżonka?
Niestety tak, chyba że zrzeknie się spadku. Dlaczego tak się dzieje? Jeśli mąż zmarł zanim spłacił zaciągnięte przez siebie zobowiązanie, to jeśli nie mówi o tym inaczej testament, przechodzi ono wraz z majątkiem na spadkobierców, czyli żonę i dzieci, a następnie na wnuki. Żona, jako spadkobierca, ma w tej sytuacji trzy wyjścia. Może spadek wraz z długiem:
- przyjąć bez ograniczenia odpowiedzialności za długi, to tzw. przejęcie proste – jeśli tak zrobi, to będzie odpowiadała za długi spadkodawcy całym swoim majątkiem do wysokości długów, nawet jeżeli są one większe od tego majątku,
- przyjąć z ograniczoną odpowiedzialnością za długi, to tzw. przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza – jeśli tak zrobi, to będzie odpowiadała za długi spadkodawcy do wysokości otrzymanego spadku,
- odrzucić – jeśli tak zrobi to nie będzie odpowiadała za długi męża, ale nie odziedziczy też po nim majątku; niestety wtedy jej udział w spadku przejdzie na dzieci i w dalszej kolejności na wnuki – ci jednak też mogą się zrzec spadku.
Czy żona odpowiada za firmowe długi męża?
Jeśli małżonkowie mają rozdzielność majątkową, tzn. podpisali u notariusza umowę rozdzielności majątkowej, to żona nie odpowiada za niespłacone zobowiązania handlowe lub kredytowe męża.
Jeśli małżonkowie mają wspólność majątkową, tzn. nie podpisali intercyzy, to wszystko zależy od tego, czy żona udzieliła pisemną zgodę na zaciągnięcie kredytu lub pożyczki:
- jeśli tak, to długi będą egzekwowane z majątku osobistego męża i z całości majątku wspólnego, a to oznacza, że żona będzie odpowiedzialna za firmowe długi męża,
- jeśli nie, to długi będą egzekwowane z majątku osobistego męża, dochodów przedsiębiorcy, majątku przedsiębiorstwa (np. samochodu czy sprzętu firmowego) i udziału przedsiębiorcy, który powstał po podziale majątku wspólnego, jeśli sąd na wniosek wierzyciela wcześniej ustanowił rozdzielność majątkową.
Czy żona odpowiada za długi męża w ZUS-ie i US-ie?
W przypadku długów dotyczących US i ZUS o odpowiedzialności współmałżonka mówi ordynacja podatkowa, a ta niestety nie jest korzystna. Żona będzie odpowiadała za długi męża, jeśli :
- rozlicza wspólnie z mężem PIT; w tym wypadu w sposób solidarny, tzn. zarówno majątkiem wspólnym, jaki i osobistym,
- pomagała mężowi w prowadzeniu działalności, w tym wypadku solidarna odpowiedzialność będzie ograniczona tylko do wartości osiągniętych korzyści (np. wynagrodzenia za pracę); nawet jeśli małżonkowie podpisali intercyzę.
Jeśli jednak żadna z powyższych sytuacji nie nastąpi, a ty masz z mężem ustanowioną rozdzielność majątkową, to nie będziesz ponosiła odpowiedzialności za długi męża w ZUS-ie i US-ie.
Co zrobić, żeby nie spłacać długów małżonka?
Najlepszym zabezpieczenie przed spłatą ewentualnych długów jest po prostu zniesienie wspólności majątkowej, żeby jednak to zrobić musicie oboje tego chcieć. Jeśli zaś mąż zostawił Cię z długami po swojej śmierci, to jedynym sposobem na zabezpieczenie się przed długiem jest zrzeczenie się majątku.
Mam nadzieję, że żadna z powyżej opisanych sytuacji jednak nigdy Cię nie spotka.