Sekurytyzacja – wszystko, co powinieneś o niej wiedzieć

Sekurytyzacja aktywów to proces umożliwiający emisję papierów wartościowych na podstawie należności wynikających z umów takich jak pożyczki, leasingi czy umowa najmu. Papiery te są przedmiotem obrotu na rynkach kapitałowych, a ich wykup zabezpieczony jest aktywami w postaci tychże wierzytelności.

Sekurytyzacja – co to jest?

Sekurytyzacją można nazwać proces przekształcania aktywów – zazwyczaj wierzytelności – w papiery wartościowe, które potem może zakupić inwestor.

Jeśli definicja brzmi niejasno, łatwo można zrozumieć to na przykładzie. Załóżmy, że osoba, która prowadzi firmę wynajmującą samochody, potrzebuje jednorazowo większą sumy pieniędzy. Czerpie korzyści z tytułu wynajmu, więc udaje się do odpowiedniej instytucji i tam „zamienia” aktywa, czyli przyszłe dochody, jakie planuje uzyskać z działalności, na papiery wartościowe. Następnie są one emitowane, w postaci obligacji lub w innej formie papierów wartościowych o krótkim terminie spłaty, na ogólnodostępny rynek. Tam inwestorzy, którymi mogą być banki lub inne podmioty – także firmy i osoby prywatne – mają możliwość ich zakupu. Jest to podobny proces do tego, jaki zachodzi, gdy państwo emituje obligacje skarbowe. Właściciel przedsiębiorstwa wynajmującego samochody może dzięki temu zebrać większą sumę pieniędzy, inwestorzy zaś otrzymują gwarancję wykupu papierów wartościowych.

Sekurytyzacja aktywów – co można sekurytyzować?

Sekurytyzacja aktywów polega na emisji papierów wartościowych z krótkim terminem wykupu, które zabezpieczone są właśnie tymi aktywami. Najczęściej sekurytyzacji podlegają wierzytelności z tytułu udzielonych kredytów, w szczególności hipotecznych, ale także leasingów, pożyczek ratalnych, należności z opłat czynszowych czy rachunków telefonicznych. Aktywa te muszą przynosić cykliczne zyski o łatwej do oszacowania wartości. Dobrym przykładem będą regularnie spłacane kredyty w przypadku banku lub należności klientów za prąd czy gaz, gdy mówilibyśmy o firmach energetycznych.

Sekurytyzowane aktywa – jakie warunki muszą spełniać?

Procesowi sekurytyzacji mogą być poddane wyłącznie wierzytelności:

• gwarantujące przychód pieniężny w przyszłości;
• których istnienie bezspornie można ustalić (np. powstały na mocy umów zawartych na piśmie);
• nieobciążone roszczeniami osób trzecich, czyli nie będące zabezpieczeniem innych papierów wartościowych lub podmiotem żadnego innego roszczenia;
• możliwe do przeniesienia na inny podmiot, a więc zawarte na mocy umów posiadających klauzulę o możliwości zastąpienia strony umowy, o ile inny podmiot wstąpi na jej miejsce, przejmując należne prawa i obowiązki;
• jednorodne, czyli powstałe z tego samego tytułu, na przykład z wielu umów kredytowych.

Sekurytyzacja wierzytelności – jak ją przeprowadzić?

Sekurytyzację wierzytelności można podzielić na kilka etapów.

1. Inicjator, czyli firma poszukująca źródeł finansowania, decyduje się na proces sekurytyzacji.
2. Zostaje powołana spółka specjalnego przeznaczenia, na rzecz której przenoszone są wierzytelności (możliwe jest również skorzystanie z usług funduszu sekurytyzacyjnego).
3. Spółka uzyskuje prawo do odbioru zapłaty od dłużnika.
4. Spółka specjalnego przeznaczenia emituje papiery wartościowe (np. obligacje).
5. Inwestorzy kupują je na rynku ogólnodostępnym lub o ograniczonym dostępie.
6. Inicjator pozyskuje środki z emisji.

Proces sekurytyzacji – historia i podstawa prawna

Sekurytyzacja na rynku finansowym obecna jest od blisko 50 lat. Po raz pierwszy zastosowano ją wobec wierzytelności zabezpieczonych hipotekami. Miało to miejsce w Stanach Zjednoczonych. Polskie prawo umożliwia przeprowadzanie procesów sekurytyzacji od 2004 roku. Podstawą prawną jest:

• Ustawa Prawo bankowe z dnia 29 sierpnia 1997 roku;
• Ustawa z dnia 27 maja 2004 roku o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi.

Sekurytyzacja w Polsce nie jest jeszcze tak powszechnie wykorzystywana, jak ma to miejsce w Europie Zachodniej czy Stanach Zjednoczonych. Tego typu procesów do tej pory przeprowadzono niewiele. Powodem jest skomplikowane i niejasne prawo. W najbliższym czasie raczej się to nie zmieni, gdyż obecnie nie są prowadzone żadne istotne prace, które w przyszłości mogłyby ułatwić sekurytyzację na polskim rynku finansowym. 

Korzyści płynące z sekurytyzacji

Sekurytyzacja ma wiele zalet. Do najważniejszych z nich należy możliwość uwolnienia części niepracującego kapitału. Bank, który przeprowadzi proces sekurytyzacji na części swoich wierzytelności, łatwo zwiększy w ten sposób możliwości udzielania kolejnych kredytów oraz zwiększy swoją wypłacalność. Pozyskanie środków finansowych z pomocą sekurytyzacji jest też znacznie tańsze niż w przypadku zaciągnięcia kredytu. Więcej gotówki to także większa pewność, co do tego, że przedsiębiorstwo zachowa odpowiednią płynność finansową.